Soal dan Pembahasan - Ujian Akhir Semester Matriks - Prodi Pendidikan Matematika FKIP ULM - Bagian 1
Quote by Pam Leo
Soal Nomor 1 $A=
\begin{bmatrix}
1 & -1 & 3 & 2 \\
-2 & 1 & 5 & 1 \\
-3 & 2 & 2 & -1 \\
4 & -3 & 1 & 3
\end{bmatrix}\
\text{dan}\ B=
\begin{bmatrix}
0 & -1 & -2 & -3 \\
1 & 1 & 4 & 4 \\
1 & 3 & 7 & 9 \\
-1 & -2 & -4 & -6
\end{bmatrix}
$
Salah satu syarat suatu matriks mempunyai invers adalah determinannya $\neq 0$. Dengan mengunakan transformasi elementer, selidiki apakah
Untuk menghitung determinan dari matriks tersebut, digunakan metode Operasi Baris Elementer untuk membentuk matriks segitiga, sehingga determinannya adalah perkalian dari diagonal utama dari matriks tersebut. $$\begin{array}{c}
\begin{vmatrix}
1 & -1 & 3 & 2 \\
-2 & 1 & 5 & 1 \\
-3 & 2 & 2 & -1 \\
4 & -3 & 1 & 3
\end{vmatrix}
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{2,1}(2)} \\
\scriptstyle{H_{3,1}(3)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{H_{4,1}(-4)} \\
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & -1 & 3 & 2 \\
0 & -1 & 11 & 5 \\
0 & -1 & 11 & 5 \\
0 & 1 & -11 & -5
\end{vmatrix} \\ \\
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{2}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & -1 & 3 & 2 \\
0 & 1 & -11 & -5 \\
0 & -1 & 11 & 5 \\
0 & 1 & -11 & -5
\end{vmatrix}
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{3,2}(1)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{H_{4,2}(-1)}
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & -1 & 3 & 2 \\
0 & 1 & -11 & -5 \\
0 & 0 & 0 & 0 \\
0 & 0 & 0 & 0
\end{vmatrix} \\ \\
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{1,2}(1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & 0 & -8 & -3 \\
0 & 1 & -11 & -5 \\
0 & 0 & 0 & 0 \\
0 & 0 & 0 & 0
\end{vmatrix}
\end{array}$$ $$
\begin{array}{c}
\begin{vmatrix}
0 & -1 & -2 & -3 \\
1 & 1 & 4 & 4 \\
1 & 3 & 7 & 9 \\
-1 & -2 & -4 & -6
\end{vmatrix}
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{1,2}(1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 \\
1 & 1 & 4 & 4 \\
1 & 3 & 7 & 9 \\
-1 & -2 & -4 & -6
\end{vmatrix} \\ \\
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{2,1}(-1)} \\
\scriptstyle{H_{3,1}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{H_{4,1}(1)}
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 \\
0 & 1 & 2 & 3 \\
0 & 3 & 5 & 8 \\
0 & -2 & -2 & -5
\end{vmatrix}
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{3,2}(-3)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{H_{4,2}(2)}
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 \\
0 & 1 & 2 & 3 \\
0 & 0 & -1 & -1 \\
0 & 0 & 2 & 1
\end{vmatrix} \\ \\
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{3}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
-\begin{vmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 \\
0 & 1 & 2 & 3 \\
0 & 0 & 1 & 1 \\
0 & 0 & 2 & 1
\end{vmatrix}
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{4,3}(-2)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
-\begin{vmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 \\
0 & 1 & 2 & 3 \\
0 & 0 & 1 & 1 \\
0 & 0 & 0 & -1
\end{vmatrix}\\ \\
\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{4}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{vmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 \\
0 & 1 & 2 & 3 \\
0 & 0 & 1 & 1 \\
0 & 0 & 0 & 1
\end{vmatrix}
\end{array}$$ $$\begin{bmatrix}
0 & -1 & -2 & -3 & |& 1 & 0 & 0 & 0\\
1 & 1 & 4 & 4 & | & 0 & 1 & 0 & 0\\
1 & 3 & 7 & 9 & | & 0 & 0 & 1 & 0\\
-1 & -2 & -4 & -6 & | & 0 & 0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{1,2}(1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 & | & 1 & 1 & 0 & 0\\
1 & 1 & 4 & 4 & | & 0 & 1 & 0 & 0\\
1 & 3 & 7 & 9 & | & 0 & 0 & 1 & 0\\
-1 & -2 & -4 & -6 & | & 0 & 0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{2,1}(-1)} \\
\scriptstyle{H_{3,1}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{H_{4,1}(1)}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 & | & 1 & 1 & 0 & 0 \\
0 & 1 & 2 & 3 & | & -1 & 0 & 0 & 0 \\
0 & 3 & 5 & 8 & | & -1 & -1 & 1 & 0 \\
0 & -2 & -2 & -5 & | & 1 & 1 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{3,2}(-3)} \\
\text{$\huge \sim$} \\
\scriptstyle{H_{4,2}(2)}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 & | & 1 & 1 & 0 & 0 \\
0 & 1 & 2 & 3 & | & -1 & 0 & 0 & 0 \\
0 & 0 & -1 & -1 & | & 2 & -1 & 1 & 0 \\
0 & 0 & 2 & 1 & | & -1 & 1 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{3}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 & | & 1 & 1 & 0 & 0\\
0 & 1 & 2 & 3 & | & -1 & 0 & 0 & 0\\
0 & 0 & 1 & 1 & | & -2 & 1 & -1 & 0\\
0 & 0 & 2 & 1 & | & -1 & 1 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{4,3}(-2)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 & | & 1 & 1 & 0 & 0\\
0 & 1 & 2 & 3 & | & -1 & 0 & 0 & 0\\
0 & 0 & 1 & 1 & | & -2 & 1 & -1 & 0\\
0 & 0 & 0 & -1 & | & 3 & -1 & 2 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{4}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 2 & 1 & | & 1 & 1 & 0 & 0\\
0 & 1 & 2 & 3 & | & -1 & 0 & 0 & 0\\
0 & 0 & 1 & 1 & | & -2 & 1 & -1 & 0\\
0 & 0 & 0 & 1 & | & -3 & 1 & -2 & -1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{2,3}(-2)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{H_{1,3}(-2)}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 0 & -1 & | & 5 & -1 & 2 & 0\\
0 & 1 & 0 & 1 & | & 3 & -2 & 2 & 0\\
0 & 0 & 1 & 1 & | & -2 & 1 & -1 & 0\\
0 & 0 & 0 & 1 & | & -3 & 1 & -2 & -1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{array}{c}
\scriptstyle{H_{1,4}(1)} \\
\scriptstyle{H_{2,4}(-1)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{H_{3,4}(-1)}
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 0 & 0 & | & 2 & 0 & 0 & -1\\
0 & 1 & 0 & 0 & | & 6 & -3 & 4 & 1\\
0 & 0 & 1 & 0 & | & 1 & 0 & 1 & 1\\
0 & 0 & 0 & 1 & | & -3 & 1 & -2 & -1
\end{bmatrix}$$
$\textbf{$\S$ Determinan matriks A}$
$\textbf{$\S$ Determinan matriks B}$
$\textbf{$\S$ Invers matriks B}$
Untuk mencari invers matriks B, digunakan metode Operasi Baris Elementer. Pertama tulis matriks $\begin{bmatrix}
B & I_4
\end{bmatrix}$ dan lakukan operasi baris elementer untuk mengubah $B$ menjadi $I_4$
Soal Nomor 2
Reduksi kedua matriks pada soal nomor 1 ke bentuk normal.
$\S$ Untuk matriks A $$\begin{array}{c}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & -8 & -3 \\
0 & 1 & -11 & -5 \\
0 & 0 & 0 & 0 \\
0 & 0 & 0 & 0
\end{bmatrix}
\begin{array}{c}
\scriptstyle{K_{3,1}(8)} \\
\scriptstyle{K_{4,1}(3)} \\
\text{$\huge\sim$} \\
\scriptstyle{K_{3,2}(11)} \\
\scriptstyle{K_{4,2}(5)} \\
\end{array}
\begin{bmatrix}
1 & 0 & 0 & 0 \\
0 & 1 & 0 & 0 \\
0 & 0 & 0 & 0 \\
0 & 0 & 0 & 0
\end{bmatrix}
\end{array}$$
Melanjutkan dari operasi pada soal nomor 1, hanya saja dengan menggunakan operasi kolom.
Berdasarkan ekspansi pada soal nomor 1 di atas, matriks B bisa dibuat menjadi $I_4$, maka bentuk normal dari matriks $B$ adalah $$\begin{bmatrix}
I_2 & 0 \\
0 & I_2
\end{bmatrix}$$
Soal Nomor 3
Hitung adjoint dari $$C=
\begin{bmatrix}
2 & 1 & 3 \\
0 & 5 & 4 \\
0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$
adj $C$ adalah $$\begin{bmatrix}\ \ \
\begin{vmatrix}
5&4 \\ 0&1
\end{vmatrix} & -\begin{vmatrix}
1&3 \\ 0&1
\end{vmatrix} & \ \ \ \begin{vmatrix}
1&3 \\ 5&4
\end{vmatrix} \\
-\begin{vmatrix}
0&4 \\ 0&1
\end{vmatrix} & \ \ \
\begin{vmatrix}
2&3 \\ 0&1
\end{vmatrix} &
-\begin{vmatrix}
2&3 \\ 0&4
\end{vmatrix} \\
\ \ \
\begin{vmatrix}
0&0 \\ 5&0
\end{vmatrix} & -\begin{vmatrix}
2&1 \\ 0&0
\end{vmatrix} & \ \ \
\begin{vmatrix}
2&1 \\ 0&5
\end{vmatrix}
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
5 & -1 & -11 \\
0 & 2 & -8 \\
0 & 0 & 10
\end{bmatrix}$$
Soal Nomor 4
Selidiki apakah $$D=
\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 \\
4 & -3 & 1 & 1 \\
3 & -7 & 2 & 1
\end{bmatrix}
$$ mempunyai invers kanan. Jika ya, cari invers kanannya.
Definisi. Diberikan matriks $D$ berukuran $m\times n$. Jika $R$ adalah matriks berukuran $n\times m$ yang memenuhi sifat $DR=I_m$ , maka $R$ disebut invers kanan dari $D$. Sebelum mencari invers kanan dari matriks $D$, kita perlu mengidentifikasi rank dari matriks $D$, jika rank dari matriks $D$ adalah $m$, maka matriks $D$ mempunyai invers kanan (why?). Untuk mempersingkat pembahasan didapatkan rank matriks $D$ adalah 3 (pembuktian diserahkan kepada pembaca), sehingga matriks $D$ mempunyai invers kanan. Berdasarkan definisi di atas, maka diperoleh $$\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 \\
4 & -3 & 1 & 1 \\
3 & -7 & 2 & 1
\end{bmatrix}\begin{bmatrix}
x_1&y_1&z_1 \\
x_2&y_2&z_2 \\
x_3&y_3&z_3 \\
x_4&y_4&z_4
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
1 & 0 & 0 \\
0 & 1 & 0 \\
0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 \\
4 & -3 & 1 & 1 \\
3 & -7 & 2 & 1
\end{bmatrix}\begin{bmatrix}
0 & 0 & 0 \\
x_2&y_2&z_2 \\
x_3&y_3&z_3 \\
x_4&y_4&z_4
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
1 & 0 & 0 \\
0 & 1 & 0 \\
0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{align*}
\begin{bmatrix}
x_2&y_2&z_2 \\
x_3&y_3&z_3 \\
x_4&y_4&z_4
\end{bmatrix}&=\begin{bmatrix}
5 & 7 & 8 \\
-3 & 1 & 1 \\
-7 & 2 & 1
\end{bmatrix}^{-1} \\
&=\begin{bmatrix}
\frac{1}{25} & -\frac{9}{25} & \frac{1}{25} \\
\frac{4}{25} & -\frac{61}{25} & \frac{29}{25} \\
-\frac{1}{25} & -\frac{59}{25} & -\frac{26}{25}
\end{bmatrix} \\
R&=\begin{bmatrix}
0 & 0 & 0 \\
\frac{1}{25} & -\frac{9}{25} & \frac{1}{25} \\
\frac{4}{25} & -\frac{61}{25} & \frac{29}{25} \\
-\frac{1}{25} & -\frac{59}{25} & -\frac{26}{25}
\end{bmatrix}
\end{align*}$$ $$\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 \\
4 & -3 & 1 & 1 \\
3 & -7 & 2 & 1
\end{bmatrix}\begin{bmatrix}
0 & 0 & 0 \\
\frac{1}{25} & -\frac{9}{25} & \frac{1}{25} \\
\frac{4}{25} & -\frac{61}{25} & \frac{29}{25} \\
-\frac{1}{25} & -\frac{59}{25} & -\frac{26}{25}
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
1 & 0 & 0 \\
0 & 1 & 0 \\
0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$D=\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 \\
4 & -3 & 1 & 1 \\
3 & -7 & 2 & 1
\end{bmatrix} \text{dan} \ D^T=\begin{bmatrix}
2 & 4 & 3 \\
5 & -3 & -7 \\
7 & 1 & 2 \\
8 & 1 & 1
\end{bmatrix}$$ $$\begin{aligned}
DD^T&=\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 \\
4 & -3 & 1 & 1 \\
3 & -7 & 2 & 1
\end{bmatrix} \begin{bmatrix}
2 & 4 & 3 \\
5 & -3 & -7 \\
7 & 1 & 2 \\
8 & 1 & 1
\end{bmatrix} \\
&=\begin{bmatrix}
142 & 8 & -7 \\
8 & 27 & 36 \\
-7 & 36 & 63
\end{bmatrix} \end{aligned}$$ $$\begin{aligned}
\left(DD^T\right)^{-1}&=\frac{1}{48123}\begin{bmatrix}
405 & -756 & 477 \\
-756 & 8897 & -5168 \\
477 & -5168 & 3770
\end{bmatrix} \\
R&=\begin{bmatrix}
2 & 4 & 3 \\
5 & -3 & -7 \\
7 & 1 & 2 \\
8 & 1 & 1
\end{bmatrix}\frac{1}{48123}\begin{bmatrix}
405 & -756 & 477 \\
-756 & 8897 & -5168 \\
477 & -5168 & 3770
\end{bmatrix} \\
&=\frac{1}{48123}\begin{bmatrix}
-783 & 18572 & -8408 \\
954 & 5705 & -8501 \\
3033 & -6731 & 5711 \\
2961 & -2319 & 2418
\end{bmatrix}
\end{aligned}$$ $$\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 \\
4 & -3 & 1 & 1 \\
3 & -7 & 2 & 1
\end{bmatrix}\frac{1}{48123}\begin{bmatrix}
-783 & 18572 & -8408 \\
954 & 5705 & -8501 \\
3033 & -6731 & 5711 \\
2961 & -2319 & 2418
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
1 & 0 & 0 \\
0 & 1 & 0 \\
0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$ $$
D \begin{bmatrix}
x_1\\ x_2\\x_3\\x_4
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
1\\0\\0
\end{bmatrix},\
D \begin{bmatrix}
y_1\\ y_2\\y_3\\y_4
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
1\\0\\0
\end{bmatrix},\
D \begin{bmatrix}
z_1\\ z_2\\z_3\\z_4
\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}
1\\0\\0
\end{bmatrix}
$$ $$
\begin{bmatrix}
2 & 5 & 7 & 8 & | & 1 & 0 & 0\\
4 & -3 & 1 & 1 & | & 0 & 1 & 0\\
3 & -7 & 2 & 1 & | & 0 & 0 & 1
\end{bmatrix}$$
Misalkan $x_1=y_1=z_1=0$ sehingga didapatkan
Bisa kita perhatikan bahwa matriks $DD^{T}$ adalah invertible (why?). Sekarang perhatikan bahwa $DD^{T}{(DD^{T})}^{-1}=I$, maka matriks $R=D^{T}\left(DD^T\right)^{-1}$ adalah invers kanan dari $D$.
Note. Invers kanan dari suatu matriks tidak tunggal, tetapi memiliki beberapa invers tergantung dari metode yang digunakan. Terkadang cara kedua lebih pendek dari cara pertama, namun bisa juga sebaliknya tergantung kondisi soal.
Comments
Post a Comment